Het lied:
Het lied is afkomstig uit het zogenaamd ‘Jiddisch Theater’ dat zijn hoogtepunt kende tussen het eind van de 19e eeuw en het begin van de Tweede Wereldoorlog. Het was vooral gesitueerd in de Joodse gebieden van Centraal en Oost Europa, maar werd ook gespeeld in steden als Berlijn, Londen, Parijs en New York. Het bereik van het Jiddisch theater is breed: operette, musical, comedy, satirische of nostalgische revues, melodrama, naturalistisch drama, expressionistische en modernistische toneelstukken.
Thema’s zoals immigratie, assimilatie en armoede zijn vaak terug te vinden in de Jiddische theaterproducties.

Auteur: Shloyme Prizament (1889 – 1973)
Hij werd geboren in de buurt van Lemberg (Lviv), dat vandaag in het Westen van Oekraïne ligt. Hij was een Joods componist, acteur in het Jiddisch theater en een zogenaamd ‘badkn’ (of ‘badchen’) – een soort van nar. Zijn vader was Moyshe Prizament – een beroemde badkn die stierf toen Shloyme 16 jaar oud was. Hierdoor werd Shloyme de kostwinner in huis – er waren nog 12 andere kinderen in het gezin. Hij begon als badkn, voornamelijk met behulp van teksten die zijn vader had nagelaten. Even later begon hij met het schrijven van liedjes en instrumentale muziek voor het Jiddisch theater en (oa) voor de Broder-zingers, een rondtrekkend (vooral muzikaal) theatergezelschap. Nadien schreef (en regisseerde) hij toneelstukken waarin hij zelf ook meespeelde. In 1910 was hij even directeur van het ‘Ukrainska Besida Theater’ maar al snel begon hij te reizen – oa naar Argentinië en Roemenië.
Tijdens de Roemeens-Bulgaarse oorlog (1912-1913) werden alle buitenlanders verdreven uit Roemenië en daarom ging hij terug naar zijn geboortestreek. Na de Eerste Wereldoorlog (waarin hij als soldaat meevocht in Italië en Rusland) vestigde hij zich in Wenen, waar hij een Jiddisch theater opende, genaamd “Bemischn Hof”. Na tussenstappen in Boedapest en (alweer) Wenen, ging hij rondtoeren in Tsjecho-Slovakije en Polen – waar hij een hele tijd in Warschau verbleef. Hij schreef er verschillende revues – en sommige van de liederen die hij hiervoor schreef worden nu nog gezongen als ‘volksmuziek’. Eén van deze liederen is “Dire Gelt”. Hij bleef actief in het theater en schreef in 1933 nog het stuk “In Hitler Land”. Hij overleefde de Tweede Wereldoorlog door naar de Sovjet-Unie uit te wijken en leefde vanaf 1949 in Buenos Aires (Argentinië). In totaal heeft hij een paar honderd liederen en toneelstukken geschreven.

Opname:
Dire gelt werd opgenomen in 1981 in Jerusalem, uitgevoerd door een van de bekendste Roemeens-Joodse zangers: Dorel Livianu. Dorel Livianu werd geboren in Bucharest, Roemenië, in 1907. Tijdens de 2° wereldoorlog werd hij gedurende 8 maanden opgesloten in een nazi-concentratiekamp. Hij overleed in 1997. http://www.youtube.com/watch?v=E__MMyicyZU

Eyal Lerner voert het anders uit: http://www.youtube.com/watch?v=_90n0ebwRLI